Niemieckojęzyczne książki o Berlinie, które warto przeczytać

Miasto można opisać na wiele sposobów, ale wybór konkretnego gatunku literackiego już na wstępie determinuje jego odbiór przez czytelników. Dlatego czytając o Berlinie nigdy nie ograniczam się do jednego typu książek. Sięgam po wszystkie, które wydają mi się interesujące – od przewodników, przez reportaże, kończąc na opowiadaniach. Dzięki temu odkrywam miasto na wiele sposobów i z różnych perspektyw. Rezultatem moich czytelniczych podróży jest poniższa lista. Zebrałam dla Was moje ulubione niemieckojęzyczne książki o Berlinie. Wszystkie propozycje (może oprócz pierwszej) skierowane są do osób biegle posługujących się językiem niemieckim.

„Die Berlinreise” Hanns-Josef Ortheil

Jako pierwszą chciałabym Wam polecić książkę, która była przedmiotem moich badań w pracy licencjackiej. Jest ona na tyle wyjątkowa, że została napisana przez zaledwie 12-letniego Ortheila. Autor wybrał się wtedy (1964 r.) ze swoim ojcem w podróż do podzielonego murem Berlina i prowadził pamiętnik. Dopiero po latach zdecydował się opublikować swoje zapiski. Co ciekawe, nie zmienił w nich nic oprócz poprawienia błędów ortograficznych i interpunkcyjnych. „Die Berlinreise” jest więc wspomnieniami dziecka, zapisanymi prostym językiem. W tej książce urzekły mnie niezwykle trafne spostrzeżenia i opisy miasta. Jest bardzo osobista, ponieważ pokazuje podróż nie tylko do Berlina, ale także w przeszłość, w głąb traumatycznej historii rodzinnej.

„Aus dem Café Größenwahn” Egon Erwin Kisch

Złote lata dwudzieste w Berlinie znamy głównie z filmów. Jednak dzięki prekursorowi reportażu w Niemczech – Egonowi Erwinowi Kischowi – możemy o nich również przeczytać. Żył on w latach 1885-1948 i zapisał się na kartach światowej literatury faktu będąc później wzorem dla wielu sławnych reporterów m.in. Ryszarda Kapuścińskiego. Książka „Aus dem Café Größenwahn” to zbiór reportaży berlińskich napisanych od lat 20-tych aż do czasu przejęcia władzy przez Hitlera. Tytułowa kawiarnia (znana również jako „Café des Westens”) była miejscem spotkań lokalnej śmietanki towarzyskiej. Niestety została zbombardowana podczas II wojny światowej, a dziś w niczym nie przypomina tamtej wyjątkowej instytucji (mowa o Kranzler Eck przy Ku’Dammie). Kisch był również świadkiem takich wydarzeń jak podpalenie Reichstagu czy morderstwo Róży Luxemburg. Niesamowita, choć wymagająca językowo lektura, która przeniesie Was do Berlina z czasów Republiki Weimerskiej.

„Lieblingsorte. Berlin” Bettina Rust

Książka Bettiny Rust to chyba najbardziej zaskakująca pozycja z całej listy. Spodziewałam się standardowego przewodnika. Po spisie treści wiedziałam co prawda, że nie będą to typowe punkty turystyczne, ale raczej alternatywne propozycje skierowane do prawdziwych miłośników Berlina. Nie nastawiałam się jednak na nic wielkiego. A powinnam. Zamiast nudnawego opisu miejsc, autorka zdecydowała się opowiedzieć swoją historię związaną z każdym z nich. Okazuje się, że to bardzo subiektywna (i miejscami poetycka) opowieść o życiu w Berlinie ubrana w formę przewodnika. Czytając miałam wrażenie, że towarzyszę autorce w jej spacerach, rozmawiam z napotkanymi ludźmi i poznaję ich historie. Ta książka utwierdziła mnie tylko w przekonaniu, że każdy inaczej odbiera Berlin i dlatego warto dać mu szansę szukając swoich ulubionych miejsc.

„An der Schönheit kann’s nicht liegen” Peter Schneider

Kolejne „wyznanie miłosne” skierowane do Berlina. Autor w przewrotny, ale skuteczny sposób opisuje miasto, któremu daleko do pięknego. Co jest w nim takiego, że przyciąga ludzi z całego świata? Na czym polega jego wyjątkowość i jak działa ta „magia”? Subiektywne spojrzenie, pełne jednocześnie krytycznych i nasiąkniętych ukrytą fascynacją komentarzy. Książka skupia się głównie na architekturze Berlina, w której opis zostały zręcznie wplecione ciekawostki historyczne. Nie nazwałabym jej jednak przewodnikiem ze względu na język, którego używa Schneider.

„Berlin. Eine literarische Einladung” wyd. Susanne Schüssler, Linus Guggenberger 

Na koniec prawdziwa uczta dla wszystkich pasjonatów literatury niemieckiej. Gdy tylko zobaczyłam tę książkę, wiedziałam, że musi być dobra. Składa się ona z tekstów o Berlinie napisanych przez znanych i cenionych pisarzy, m.in. Güntera Grassa, Christopha Heina, Christę Wolf i Katję Petrowskaję. Jej wyjątkowość tkwi w różnorodności i poetyckim języku. Niesamowite, na ile sposobów można przedstawić jedno miasto i jak ważną rolę odgrywają przy tym styl pisania oraz forma przekazu. Książka podzielona jest na kilka rozdziałów, co znacznie ułatwia „rozeznanie się” w tematyce. Znajdziecie w niej wiersze, opowiadania i reportaże z różnych lat i miejsc. Przede wszystkim jednak zobaczycie Berlin oczami jego mieszkańców.

Ostatnią książką wartą przeczytania jest „Gebrauchsanweisung für Berlin” Jakoba Heina. Opisałam ją dokładnie w zestawieniu książek w języku polskim, ponieważ została ona już przetłumaczona. Jednak moim zdaniem oryginał dużo lepiej oddaje klimat Berlina, więc to po niego polecam sięgnąć. Jakie inne niemieckojęzyczne książki o Berlinie znacie i polecacie? Podzielcie się swoimi ulubionymi propozycjami w komentarzach!